سیاتیک چیست و چه علائمی دارد؟
درد سیاتیک یکی از دردهای آزاردهنده است که از کمر شروع می‌شود و تا باسن، پشت ران و ساق پا احساس می‌شود. درد در این عصب ناگهانی شروع می‌شود اما در موارد خفیف با مرور زمان و مراقبت صحیح بهتر می‌شود. البته در برخی بیماران درد سیاتیک ممکن است به قدری شدید باشد که درمان آن نیازمند جراحی باشد.
عصب سیاتیک از نخاع شروع شده و از لگن شما عبور کرده سپس از باسن نیز می‌گذرد و بعد منشعب شده و وارد هر دو پا می‌شود. این عصب میتواند خود را به صورت یک درد متوسط تا شدید در کمر، باسن و پاها نشان دهد. همچنین ممکن است در این مناطق احساس ضعف یا بی‌حسی کنید. اگر آسیب جدی به این عصب یا ناحیه‌های مرتبط با آن وارد شود، درد آن را حس خواهید کرد. حدود ۴۰ درصد از افراد در برخی از دوره‌های زندگی خود به این بیماری مبتلا می‌شوند که با افزایش سن خطر ابتلا به آن نیز بیشتر می‌شود.
سیاتیک چیست؟
سیاتیک به انگلیسی معادل Sciatica و بزرگترین عصب در بدن انسان است که از باسن و پشت ران در یک خط راست به زانو می‌رسد. به این ترتیب حرکاتی نظیر راه‌رفتن و ایستادن با عصب سیاتیک و شاخه‌های انتهایی آن صورت می‌گیرد.
سیاتیک در سمت راست قرار دارد یا سمت چپ؟
خیلی از افراد از با درد یک سمت از بدن به پزشک مراجعه می‌کنند و با هراس زیادی که از دردهای سیاتیک دارند می‌پرسند رگ سیاتیک کجاست؟ سیاتیک پای راست چیست یا برای درمان سیاتیک پای چپ چه کار کنیم؟
اما در واقع عصب سیاتیک هم در سمت راست بدن و هم در سمت چپ بدن قرار دارد. علت اینکه برخی از افراد در یک قسمت از اندام تحتانی درد احساس می‌کنند این است که فتق دیسک دارند و علائم دیسک کمر در آنها یک طرفه است و گرنه در هر دو سمت بدن عصب سیاتیک از کمر تا پشت ساق پا کشیده شده و میتواند موجب ایجاد درد و ناراحتی شود.
فهرست مطالب مرتبط(روی آنها کلیک کنید)
سیاتیک یک رگ است یا عصب؟
درد سیاتیک یکی از دردهای رایجی است که خیلی از افراد درگیر آن می‌شوند. اما واژه‌ی رگ سیاتیک کمر از واژه‌های مصطلح اما اشتباه هستند که به طور مکرر آنها را می‌شنویم. واقعیت این است با اینکه از واژه رگ سیاتیک استفاده می‌کنیم اما این واژه اشتباه است و عصب سیاتیک درست است زیرا کارکرد رگ و عصب با هم متفاوت است و سیاتیک یک عصب است.
در اصطلاح پزشکی، رگ به لوله‌های توخالی گفته می‌شود که مسئول انتقال خون از قلب به اندام‌ها یا برعکس هستند. اما وقتی نام عصب به میان می‌آید باید بدانید وظیفه‌ای متفاوت دارد. عصب توپر است و مسئول انتقال پیام عصبی از مغز به اندام‌ها یا برعکس است.
علائم آسیب عصب سیاتیک
وقتی عصب سیاتیک تحت فشار قرار بگیرید، علائمی مانند ضعف عضلانی و بی‌حسی، احساس سوزش در کف پا و کمر مشاهده می‌شود که در اغلب موارد زندگی عادی را با اختلال مواجه می‌کند.
اگر دردی را در ناحیه‌ی کمر و باسن خود تجربه می‌کنید، به طور معمول میتواند، نشانه‌ای از آسیب به این عصب باشد. درد بارزترین و رایج‌ترین علامت این بیماری است، با این حال علائم دیگر که شامل موارد زیر می‌باشد، نیز ممکن است دیده شود:
درد شما با حرکت ممکن است، شدیدتر شود. در پاها بی‌حسی و ضعف خواهید داشت که در موارد شدیدتر ممکن است احساس و یا حرکت در پاهای خود را از دست بدهید. احساس سوزن سوزن یا گز گز دردناک در پا یا انگشتان پا نیز ممکن است، داشته باشید. بی‌اختیاری یا عدم توانایی در کنترل مثانه و روده نیز یکی از علائم آسیب عصب سیاتیک است که البته بسیار نادر است و در صورت مشاهده باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.
علت ابتلا به سیاتیک چیست؟ ۴ دلیل رایج بروز سیاتیک
شرایط مختلفی که ستون فقرات شما را درگیر می‌کند و به اعصابی که در امتداد پشت شما قرار دارد، آسیب وارد کند مانند افتادن از ارتفاع یا تومورهای عصب نخاعی میتواند سیاتیک را به دنبال داشته باشد. در ادامه تعدادی از شرایطی که میتواند آسیب به این عصب و تحریک آن را به همراه داشته باشد شرح داده شده است.
۱. سیاتیک به علت دیسک‌های بیرون زده
مهره‌ها یا استخوان‌های نخاع شما توسط غضروف از یکدیگر جدا می‌شوند که یک ماده‌ی ضخیم و شفاف هستند و انعطاف‌پذیری حین حرکت را برای شما تأمین می‌کنند. زمانی که این غضروف‌ها آسیب ببینند دیسک کمر بیرون زده و میتواند عصب سیاتیک شما را تحریک یا فشرده کرده و در نتیجه باعث درد و بی‌حسی کمر شما شود. طبق گزارش‌ها، ۱ تا ۵ درصد افراد در سراسر دنیا دچار کمر درد ناشی از لیز خوردن و بیرون زدن دیسک، می‌شوند.
۲. سیاتیک به دلیل تنگی کانال نخاعی
مشخصه اصلی این دلیل، تنگی غیرطبیعی کانال تحتانی نخاع شما است. به دلیل تنگی و باریک بودن، فشار به نخاع و ریشه‌های عصب سیاتیک وارد شده و موجب درد در ناحیه کمر شما می‌شود.
۳. سیاتیک و اسپوندیلولیستیز (Spondylolisthesis)
زمانی که یک مهره به سمت دیگری امتداد می‌یابد، استخوان نخاعی گسترش یافته و موجب آسیب به این عصب می‌شود. برای درمان زود سیاتیک در این مورد باید سریعاً به پزشک متخصص استخوان و مفاصل مراجعه کرده و خود را تحت درمان قرار دهید.
۴. سندرم (Piriformis) در سیاتیک
این سندرم نوعی اختلال عضلانی است که در آن عضله گلابی شکل به طور غیرارادی منقبض یا سفت می‌شود و عصب سیاتیکی شما را تحریک کرده و درد را برایتان به همراه می‌آورد. عضله گلابی شکل قسمت تحتانی ستون فقرات را به استخوان ران متصل می‌کند که با سفت شدن به عصب فشار وارد می‌کند. زمانی که به مدت زیادی می‌نشینید، زمین بخورید یا تصادف کنید سندرم Piriformis را تشدید خواهید کرد.
عوامل دیگری که به عنوان ریسک فاکتورهای ایجاد درد سیاتیک شناخته می‌شود شامل موارد زیر است.
بالا رفتن سن
که موجب تغییرات آرتروزی و فرسودگی دیسک و در نهایت فشار عصب سیاتیک می‌شود.
اضافه وزن
موجب ایجاد فشار روی عصب سیاتیک و ایجاد درد در آن می‌شود. سبک زندگی و شغل‌هایی که افراد را مجبور می‌کند به مدت طولانی پشت میز بنشینند، اجسام سنگین بلند کنند یا به مدت طولانی رانندگی کنند. برای درمان سیاتیک و جلوگیری از عود مجدد آن لازم است در کنار دارو و استراحت از فیزیوتراپی و ورزش‌درمانی استفاده شود.
درد سیاتیک چقدر طول میکشد؟
مدت زمان طول کشیدن درد عصب سیاتیک در حاد یا مزمن بودن آن تاثیرگذار است. سیاتیک حاد در عرض ۴ تا ۶ هفته بهبود پیدا می‌کند درحالی‌که طولانی‌تر شدن این زمان منجر به مزمن شدن درد می‌شود. در این حالت که معمولاً درد شدید و طاقت‌فرساست، لازم است درمان‌های پزشکی تخصصی برای بیمار مورد استفاده قرار بگیرد.
روش‌های درمان سیاتیک
هدف از درمان سیاتیک کم کردن درد و افزایش دامنه حرکتی بیمار است. به همین دلیل شیوه‌های مختلفی برای درمان سیاتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. موارد زیر بهترین شیوه‌های درمانی برای سیاتیک است.
با تشخیص آسیب‌دیدگی این عصب، پزشک راه‌های درمان را برای شما در نظر خواهد گرفت و نکاتی را برای تسکین درد و درمان این بیماری به شما گوشزد خواهد کرد.
شما باید تا آنجایی که ممکن است به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهید. دراز کشیدن در رختخواب یا پرهیز از فعالیت‌های روزانه میتواند وضعیت شما را بدتر کند.
1. آیا فیزیوتراپی در درمان دردهای سیاتیک موثر است؟
یکی از روش های بسیار مهم در درمان دردهای سیاتیکی استفاده از متدهای فیزیوتراپی برای کاهش دردهای این گونه بیماران می باشد که در خلال درمان های اولیه تا درمان های شدید می توان با متدهای مختلف فیزیوتراپی از جمله جریانات تنس و الکترومغناطیس برای این گونه بیماران با فرکانس های مختلف کمک موثری نمود که میتواند از ۴ تا ۶ هفته درمان به طول بیانجامد. فیزیوتراپیست متخصص با در نظر گرفتن فرکانس امواج و همچنین در نظر گرفتن مسیر های عصب درگیر در سیاتیک کمک بسیار موثری را در کاهش این گونه دردها به بیمار ایفا می نماید. در مقالات مختلف از خواص مفید طب سوزنی و همچنین نیدلینگ در کاهش دردهای اینگونه بیماران ذکر شده است که می تواند در کانال های مختلف توسط متخصص مربوطه به کار گرفته شود.
یکی دیگر از روش های درمانی فیزیوتراپی در بیماران با درگیری سیاتیک می تواند استفاده از ماساژ و یا درمان های دستی و آزاد سازی عضلات درگیر باشد که میتواند از طریق ریلکس کردن عضلات و همچنین آزادسازی اندورفین نقش مهمی را در کاهش دردهای سیاتیک بیماران داشته باشد.
در زیر نمونه های درمان سیاتیک با فیزیوتراپی را ملاحظه می نمایید
- استفاده از گرما و الکتروتراپی در بهبود گرفتگی های عضلانی
امواج صوتی یا اولتراسوند در بهبود ترمیم ناحیه
پوزیشنینگ یا ایجاد حالت های مناسب در بهبود علائم بیماری
- تقویت عضلات از طریق تمرینات طبی
- استفاده از ماساژ و ریلکسیشن و مایوفاشیال ریلیز در کاهش دردهای بیماری
- استفاده از لیزر پرتوان در کاهش التهاب دیسک
- استفاده از لیزر های کم توان و پرتوان در ترمیم ضایعات
- درمان های دستی شامل رهاسازی عصب ها و ریشه های موجود از فشارهای ناحیه سیاتیک
- ایجاد بازخوردهای کلامی و بینایی در تمرینات اصلاحی
- نیدلینگ (طب سوزنی)
2. دارو درمانی برای درد سیاتیک
داروهایی که برای درمان درد عصب سیاتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد شامل داروهای غیر استروئیدی و شل کننده‌های عضلانی هستند.
- داروهای غیر استروئیدی سیاتیک داروهای غیر استروئیدی به میزان موثری موجب کاهش تورم و التهاب می‌شوند. بهترین دارو برای گرفتگی رگ سیاتیک مسکن ضد التهاب و غیر استروئیدی (NSAID) مانند آسپرین، ناپروکسن، ایبوپروفن است. با اینکه برخی از افراد از این داروها بدون نسخه پزشک استفاده می‌کنند، توصیه می‌شود حتماً تحت نظر پزشک دارو مصرف کنید، زیرا ممکن است داروی آسپرین در برخی از افراد منجر به زخم و خونریزی شود.
- داروهای شل کننده عضلات برای درد سیاتیک داروهای شل کننده عضلات مانند متوکاربامول باکلوفن و تیزانیدین باعث می‌شوند میزان فشاری که عضلات به عصب سیاتیک وارد می‌کند کم شود و درد و ناراحتی کمتر شود.
در مواردی که داروهای غیر استروئیدی و شل کننده‌های عضلانی نمی‌تواند درد را تسکین دهد، پزشک از مسکن قوی برای درد سیاتیک استفاده می‌کند. همچنین داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین و پرگابالین که انتقال درد به نخاع را کم می‌کند هم در درمان درد سیاتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اما نکته‌ی با اهمیت این است که این داروها هم باید تحت نظر پزشک مصرف شوند، زیرا مصرف خودسرانه و کاهش انتقال درد ممکن است در آینده عوارضی مانند فلج برای بیمار ایجاد کند.
ورزش کردن یک شیوه موثر و بدون عارضه برای درمان عصب سیاتیک پای چپ و راست است. بهترین ورزش برای دیسک کمر و سیاتیک پیاده‌روی و انجام دادن حرکات کششی سبک برای تقویت عضلات است. همچنین یوگا و پیلاتس به عنوان بهترین ورزش سیاتیک شناخته می‌شوند و تا حدی زیادی دردهای ناشی از سیاتیک خفیف را کاهش می‌دهند.
4. درمان سیاتیک با جراحی
جراحی درمان قطعی سیاتیک است و در موارد سیاتیک مزمن که درد بسیار شدید باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع پزشکان ابتدا از روش‌های دارویی و غیر تهاجمی استفاده می‌کنند و درصورتی‌که این روش‌ها نتواند درد را از بین ببرد، جراحی را به عنوان آخرین گزینه‌ی درمانی در نظر می‌گیرند.
به طور مثال در مواقعی که درد عصب سیاتیک منجر به از دست رفتن کنترل روده و معده شود، لازم است جراحی در اولین فرصت انجام شود.
جراحی عصب سیاتیک به دو روش زیر انجام می‌شود. انتخاب نوع روش جراحی بستگی به نظر جراح وضعیت بیمار دارد.
- جراحی دیسککتومی عصب سیاتیک
در مواردی که علت درد سیاتیک پای چپ یا راست بیرون‌زدگی دیسک یا خار استخوان باشد، پزشک برای از بین بردن درد، دیسک را از محل خارج می‌کند تا فشار وارد شده به عصب سیاتیک کم شود و علائم از بین برود.
- جراحی لامینکتومی عصب سیاتیک
لامینا بخشی از استخوان است که نخاع را می‌پوشاند. برخی مواقع جراح برای از بین بردن درد لامینا یا بافت‌های دیگری که ممکن است به رگ سیاتیک فشار می‌آورد خارج می‌کند.
پیشگیری از سیاتیک
مراحل زیر به پیشگیری یا بروز مجدد سیاتیک کمک می‌کند:
تقویت عضلات کمر و میان تنه کلید اصلی سلامتی کمر و ستون فقرات شما است. بنابراین به طور مرتب و با برنامه‌ریزی ورزش کرده و آن را تقویت کنید. اگر ساعات زیادی در روز حالت نشسته دارید، اطمینان حاصل کنید که صندلی شما استاندارد بوده و به خوبی از کمر و پشت شما مراقبت می‌کند. به حرکات خود دقت داشته باشید، به خصوص زمانی که اشیا سنگین برمی‌دارید، به درستی بلند شوید تا کمترین فشار به کمر و عصب‌های شما وارد شود.
درد سیاتیک چه مدت طول میکشد؟
سیاتیک حاد و مزمن بین یک تا دو هفته ممکن است، طول بکشد و غالباً طی چند هفته برطرف می‌شود. اما بعد از کاهش درد ممکن است احساس بی‌حسی در پاها داشته باشید که کاملاً طبیعی است. همچنین چندین مرتبه در سال نیز ممکن است دچار درد در این ناحیه شوید.
اگر سیاتیک شما مزمن شود، بدین معنی است که این درد به طور منظم وجود دارد و یک بیماری مادام‌العمری خواهد بود. در صورت مزمن شدن به درمان پاسخ خوبی نخواهد داد اما شدت درد آن کمی کاهش می‌یابد.
سیاتیک چه تفاوتی با کمر درد دارد؟
زمانی که درد شما ناشی از آسیب یا تحریک عصب سیاتیک باشد، از پشت کمر شروع و به سمت پاها حرکت می‌کند، اما درد ناشی از کمر درد در همان ناحیه کمر باقی می‌ماند، اما در مواقعی نیز ممکن است دلیل دردها تشخیص داده نشود.
چه چیزهایی برای سیاتیک مضر است؟
پوشیدن شلوار یا دامن تنگ که باعث فشار روی عصب سیاتیک شود میتواند دردهای شدیدی را ایجاد کند. پس اگر می‌خواهید از بروز درد سیاتیک پیشگیری کنید باید لباس تنگ را کنار بگذارید. همچنین پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند به دلیل فشاری که به کمر و لگن وارد می‌کند موجب ایجاد درد و ناراحتی در عصب سیاتیک می‌شود. پس خانم‌ها به خصوص در دوران بارداری نباید از کفش پاشنه بلند استفاده کنند.
کسانی که درد سیاتیک دارند چگونه باید بخوابند؟
با توجه به اینکه درد سیاتیک شدید است و ممکن است بر کیفیت خواب فرد تاثیر بگذارد، بهتر است کسانی که مبتلا به این درد هستند، نحوه صحیح خوابیدن را یاد بگیرند. بیمار برای تسکین درد سیاتیک پای راست و چپ باید به حالت جنینی یا به صورت طاق باز به پشت بخوابد. این وضعیت باعث می‌شود فشار داخل کانال نخاعی به کمترین حد برسد و درد عصب سیاتیک کم شود