knee arthritis

آرتروز زانو

آرتروز بیماری است که طی آن بافت غضروفی بین مفاصل فرسایش می یابد. با فرسایش و تحلیل رفتن بافت غضروفی ، استخوان ها به یکدیگر نزدیک شده و سایش پیدا می کنند ، علاوه بر این مفصل خاصیت جذب فشار را نیز تا حدود زیادی از دست می دهد. ساییدگی استخوان ها به زانودرد، ورم مفصل، خشکی و بی حرکتی و کاهش توانایی حرکتی مفصل و گاهی تشکیل زائده های استخوانی و تغییر شکل مفصل منجر می شود.اکثر موارد زانو به شکل پرانتزی در می آید. بالا رفتن سن عامل مهم موثر در ابتلا به بیماری آرتروز زانو است . با این حال بسیاری از افراد جوان نیز ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. در برخی افراد ابتلا به آرتروز مفاصل ارثی است و در برخی دیگر عامل ابتلا به آرتروز زانو ، آسیب های زانو ، عفونت و حتی اضافه وزن می تواند باشد. در این مقاله سعی شده به سوالات شما در مورد ارتروز زانو پاسخ داده شود ، این که آرتروز و ساییدگی زانو چیست ؟ چه علائمی دارد ؟ و برای درمان ساییدگی زانو چه می توان کرد ؟

علائم و نشانه ها

شایع ترین و اصلی ترین نشانه ها و علایم آرتروز زانو به قرار زیر هستند :

درد ( خصوصا در هنگام حرکت دادن زانو ، زانو درد در پایان روز بدتر است و با استراحت کردن بهتر می شود ) خشکی و بی حرکتی زانو ( خصوصا بعد از استراحت دادن زانو ، خشکی زانو پس از استراحت زانو ، بعد از دقایقی با حرکت دادن زانو بهتر می شود ) صدا دادن زانو ( احساس شنیدن صدای تق تق یا صدای قیژ قیژ از درون زانو ) بزرگ شدن مفصل زانو بر اثر زائده های استخوانی ایجاد شده است ورم زانو ( که بر اثر تجمع مایع مفصلی اضافی ایجاد می شود )

سایر علائم آرتروز زانو که کمتر شایع هستند عبارتند از

خالی کردن زانو که به علت ضعف ساق پا عضلانی و عدم ثبات مفصل زانو می تواند باشد. محدودیت حرکتی زانو : شخص به خوبی نمیتواند آزادانه زانوی خود را حرکت دهد زانو در اکثر مواقع حالت خم شده به خود می گیرد عضلات اطراف زانو ضعیف شده و تحلیل می روند. در موارد شدید آرتروز زانو بیمار حتی ممکن است بیمار از شدت درد ، نیمه شب از خواب بیدار شود. درد زانو ممکن است دوره ای باشد ، یعنی برای مدتی علائم ارتروز زانو کم باشد و مدتی نیز درد داشته باشد. این حالت گاهی ممکن است به خاطر سطح فعالیت بدنی شما باشد و گاهی نیز بی هیچ علتی رخ می دهد.
برخی افراد بیان می کنند که تغییر آب و هوا ( خصوصا هوای مرطوب و نواحی کم فشار ) درد زانوی آن ها را بدتر می کند. این حالت ممکن است به این دلیل باشد که ریشه های عصبی در کپسول مفصلی به تغییر فشار جوی حساس هستند.

برای آگاهی از نحوه صحیح تغذیه در آرتروز کلیک کنید.

علت ها و دلایل

آرتروزمفصل زانو ممکن است بر اثر آسیبی که شخص مدت ها پیش دیده است به وجود آید . همچنین ممکن است بر اثر کشیدگی عضلات یا فشار آوردن بیش از حد به زانو به دفعات زیاد در طول سالها به وجود آید . آسیب هایی مانند شکستگی زانو و کشیدگی و پارگی لیگامنت ها می تواند منجر به تحلیل رفتن بافت غضروفی درون زانو شود . البته تمامی موارد ابتلا به آرتروز زانو به اسیب هایی که شخص در گذشته دیده است مربوط نمی شود . دانشمندان معتقدند بر اثر عوامل ژنتیکی برخی از افراد بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به آرتروز زانو هستند. اضافه وزن نیز ارتباط نزدیکی با آرتروز زانو دارد. کم کردن تنها پنج کیلو از وزن می تواند تا 50 درصد احتمال ابتلا به آرتروز زانو را کاهش دهد.

نقرس اختلالی است که باعث درد شدید ناگهانی، تورم و قرمزی مفاصل و بافت نرم می‌شود. این عارضه اغلب در انگشت شست پا اتفاق می‌افتد لیکن سایر مفاصل بدن مانند پاها، زانوها، مچ پا و ستون فقرات نیز به کرات می‌توانند تحت تأثیر آن قرار گیرند. هرچند تأثیر بیماری نقرس در ابتدا فقط یکی از مفاصل را درگیر می‌کند، لیکن با مزمن شدن بیماری ممکن است مفاصل دیگر بدن نیز به این عارضه دچار شوند. خوشبختانه حملات عارضه‌ی نقرس با استفاده از دارو درمانی و درمان‌های فیزیوتراپی قابل کنترل و معالجه خواهند بود.

تشخیص

پزشک شما بعد از آگاهی از علائمی که دارید و معاینه فیزیکی شما می تواند ابتلا به آرتروز زانو را تشخیص دهد. مواردی که پزشک معمولا در معاینه چک می کند شامل موارد زیر می شود

قرمزی و حساسیت به لمس
صدا دادن و تق تق زانو یا شنیدن صدای سایش زانو
بزرگ شدن مفصل زانو
ورم و آب آوردن زانو
محدودیت حرکتی زانو
عدم ثبات مفصل زانو
ضعف عضلات

در صورت نیاز ممکن است پزشک انجام عکسبرداری را تجویز کند. عکسبرداری اشعه ایکس بهترین تست عکسبرداری برای تایید ابتلای شخص به آرتروز زانو است . نتایج عکسبراری می تواند تشکیل زائده های استخوانی و باریک شدن فضای مفصل ( فضای بین استخوان ها ) را نشان دهد. البته توسط تصاویر اشعه ایکس نمیتوان تعیین کرد که بیمار چه میزان از درد و بی حرکتی زانو را متحمل خواهد شد( برخی افراد با وجود آسیب های جزئی درد شدیدی دارند و برخی دیگر با وجود آسیب شدید ، درد کمی دارند) .

هرچند انجام اسکن ام ار ای به ندرت تجویز می شود اما ممکن است به منظور مشاهده بافت های نرم زانو مانند تاندون ها ، لیگامنت ها و مفاصل زانو ، انجام این تست تجویز شود.

راه ها و روش های درمان

همانطور که گفته شد آرتروز زانو درمان قطعی ندارد اما با روش ها موثر بسیاری می توان کاملا آن را کنترل و علائم ناشی از آن را برطرف کرد

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی نقش مهمی در درمان غیر جراحی ساییدگی زانو دارد. هدف اصلی فیزیوتراپی آموزش دادن به بیمار در نحوه کنترل کردن علائم و بالا بردن سلامت زانو هایش می باشد. بیمار درطی درمان های فیزیوتراپی می آموزد که با ورزش زانو درد چگونه درد زانوی خود را با تکنیک هایی مانند استراحت ، گرما درمانی، حرکات اصلاحی و … تسکین دهد.

فیزیوتراپیست پس از بررسی علامت ها می تواند برنامه‌ی مناسبی برای درمان بیمار انتخاب کند. خدماتی مانند الکتروتراپی و اولتراسوند، تکار، لیزر، طب سوزنی ،ماساژتراپی ،کامپرشن تراپی و منوال تراپی در تخصصی ترین فیزیوتراپی زنجان می‌تواند به کاهش درد و التهاب ناحیه کمک نموده، همچنین باعث افزایش سرعت ترمیم قسمت آسیب دیده شوند.

فیزیوتراپیست به بیمار خود می آموزد که چگونه از مفصل زانوی خود مراقبت کند کارها و فعالیت های روزانه خود را به نحوی تغییر دهد و اصلاح کند تا فشار کمتری به زانوی خود بیاورد.

برای افزایش دامنه حرکتی مفصل زانو درمان آرتروز زانو با ورزش ، تمرینات و حرکات اصلاحی مخصوص انجام می شود. تمرینات ویژه ای برای زانو و لگن به بیمار آموزش داده می شود تا به ثبات زانو و تقویت عضلات برای جذب و کنترل ضربه و فشار های وارد شده به مفصل زانو کمک کند. در میان افراد مبتلا به آرتروز زانو ، کسانی که با ورزش برای آرتروز زانو عضلات قوی تری دارند ، کمتر به علائم ناشی از آرتروز دچار می شوند.

آیا آب درمانی برای آرتروز زانو مناسب است؟

دارو درمانی وغضروف سازها

داروهای زیادی برای درمان ارتروز زانو وجود دارند، از آن جایی که افراد واکنش های متفاوتی به انواع دارو نشان می دهند، پزشک به طور مداوم با بیمار خود در تعامل خواهد بود تا بتواند نوع دارو و دوز ایمن و موثر را برای درمان آرتروز زانوی بیمار خود تشخیص دهد و تجویز کند .داروی مسکن غیر مخدر و داروهای ضد التهاب معمولا اولین داروهایی هستند که در مراحل اولیه درمان آرتروز زانو تجویز می شوند. ساده ترین نوع این مسکن ها ( که به صورت بدون نسخه نیز قابل تهیه است) استامینوفن می باشد. نوع دیگری از داروها که در تسکین درد آرتروز زانو موثرند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی می باشند . نمونه های رایج این دارو ها که با نام NSAID شناخته می شوند ، ایبوبروفن و ناپروکسن هستند .

کورتیکواستروئید ها (کورتیزون)

این داروها مواد ضدالتهاب بسیار قوی هستند که می توان هم به صورت خوراکی و هم تزریق مستقیم به مفصل آن را استفاده کرد. تزریق کورتیزون به مفصل موجب تسکین چشم گیر درد و التهاب می شود. البته به علت عوارض جانبی احتمالی که این دارو دارد، پزشک تعداد تزریقات این دارو در طی یکسال را برای بیمار محدود خواهد کرد. داروهای تقویت مفاصل مانند گلوکز آمین و کوندراتین ، با استفاده از این داروها مواد حیاتی که به صورت طبیعی در غضروف زانو وجود دارد به بدن شخص رسانده می شود.

تزریق ژل به زانو

مایع مفصلی درون زانو دارای ماده ای به نام هیالورونیک اسید می باشد که باعث ایجاد چسبندگی و غلیظ شدن مایع مفصلی و بالا رفتن خاصیت ارتجاعی و جذب فشار در مفصل می شود. در افراد مبتلا به آرتروز زانو تولید ماده ی هیالورونیک اسید کاهش میابد و غلظت این ماده در مفصل زانو کمتر از میزان عادی است که باعث می شود مایع مفصلی کتر حالت ژله ای خود را داشته باشد و کمتر اصطحکاک مفصل را کاهش داده و ضربه و فشار وارد شده به مفصل را کنترل کند.

در روش تزریق ژل به زانو در طی سه هفته ، سه بار ماده ای حاوی اسید هیالورونیک به مفصل زانو تزریق می شود تا اصطحکاک و سایش مفصلی را کاهش دهد و به خاصیت جذب شوک و ضربه در مفصل زانو کمک کند. تزریق ژل به زانو برای مدت حداقل شش تا نه ماه علائم ناشی از علت آرتروز زانو را از بین می برد. در صورتی که علائم دوباره عود کنند می توان تزریق را دوباره تکرار کرد. درصد موفقیت این درمان حتی در موارد بسیار شدید آرتروز زانو ، بسیار بالا است .

تزریق پی آر پی

در این روش ده سی سی از خون بیمار را گرفته شده و داخل سانتریفوژ قرار می دهیم و پلاکتهای خون را از قسمتهای دیگر خون جدا می کنیم و در شرایط استریل به منطقه مورد نظر تزریق می کنیم. پلاکتها دارای خواص زیر هستند:

خاصیت ضد التهابی و در نتیجه کاهش ورم و درد بیمار
تاثیر روی بافت های بدن از طریق فاکتور های رشد و ترمیم بافتی لذا در پارگی رباط ها و تاندونها و صدمه به بافتهای نرم و غضروف می تواند اثرات ترمیمی داشته باشد.

زانو بند طبی مخصوص

زانو بند هایی مخصوصی برای کاهش بار وارد شده به زانو وجود دارند که برای افراد مبتلا به ساییدگی مفصل زانو طراحی شده اند . معمولا در آرتروز زانو ، یک طرف از غضروف زانو بیشتر تحلیل میرود و فرسایش میابد که باعث می شود زاویه ی بین استخوان ران و ساق پا غیر طبیعی شود و این دو استخوان در یک سمت ( همان سمتی که غضروف آسیب بیشتری دیده است) سایش بیشتری روی هم داشته باشند. زانو بند مخصوص از طریق تغییر زاویه بین استخوان ساق و ران پا ، فشار وارد شده به مفصل زانو را کاهش می دهد و باعث کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی مفصل زانو می شود.

تصاویر اشعه ایکس از زانو به خوبی فاصله بین استخوان ران و ساق پا در نواحی مختلف مفصل را نشان می دهد. پزشک شما با استفاده از این تصاویر می تواند مشخص کند که استفاده از بریس مخصوص برای شما می تواند مفید باشد یا نه و با توجه به وضعیت شما و محل آسیب دیدگی غضروف، زانو بند مخصوص شرایط مفصل زانوی شما را تجویز کند.

کفش و کفی طبی و وسایل کمکی

استفاده از کفی های طبی مخصوص که شوک وارد شده به پا را جذب می کنند می توانند تاثیر زیادی در کاهش فشار وارد شده به مفصل زانو داشته باشند.

در صورتی که آرتروز زانو بسیار پیشرفته باشد ممکن است به بیمار استفاده از عصا یا واکر توصیه شود تا از درد شدید و فشار وارد شده به زانو کاسته شود.

در موارد آرتروز خفیف نیز یک کفی یا پد مخصوص پاشنه برای بیمار تجویز می شود . این کفی ها و پد های مخصوص پاشنه با تغییر زاویه قرار گیری پا روی زمین ، زاویه بین استخوان ران و ساق پا را نیز اصلاح می کنند و در واقع مانند بریس های مخصوص زانو که در بالا به آن اشاره شد ، عمل می کنند و از فشار وارد شده به زانو در سمتی که غضروف آسیب بیشتری دیده است ، می کاهند. استفاده از نوار های درمانی کششی که بر روی عضلات چسبیده می شوند تاثیر زیادی در کاهش درد ناشی از آرتروز زانو دارند. تکنیک های مختلفی برای زدن این چسب های مخصوص بر روی زانو وجود دارد. پزشک یا فیزیوتراپیست روش و نحوه انجام این کار را با توجه به شرایط بیمار ، به او آموزش می دهد. البته ممکن است در مواردی پوست بیمار به نوار کششی حساسیت نشان دهد که در این موارد این روش درمانی تجویز نمی شود.

روش های درمانی مکمل و غضروف سازها

انجام برخی روش های درمانی مکمل مانند استفاده از پمادها ی مخصوص حاوی کپساسین ، انجام درمان طب سوزنی و استفاده از مکمل های غذایی ( حاوی گلوکوز آمین و کوندراتین و SMAe ) نیز در کنار سایر روش های درمانی گفته شده می تواند موثر باشد.

اوزون درمانی

برای انواع مختلفی ازدردهای ماهچه ایبه علت آرتروز زانو مفید است.با استفاده از اوزون تراپی آرتروز زانو ترکیبی ازاوزون،پروکائین،ویتامین بی 12 ومواد دیگردربافت های نرم یا لیگامنت ها یا تاندون هایی که به استخوان زانو یا مفاصل دیگر متصل شده است برای درمان ارتروز زانو تزریق میشود. این تزریق درمفصل متورم انجام میشود و باعث درمان تورم وسپس افزایش جریان خون میشود و رسوبات فیبری را تحریک میکند تا باعث شود سلولها با کمک این رسوبات بافت های مفصل آسیب دیده را ترمیم کنند. میزان بالایی از مواد غیرفعالی که در اتم های اکسیژن موجود در اوزون پیدا شده است زمانیکه با مواد مفید وبی خطراوزون ترکیب شوند بی خطر هستند وباعث درمان آرتروز زانو و التهابات مفاصل میشوند و میتواند به عنوان یک عامل تاثیرگذار محسوب شود.

عمل جراحی

در صورتیکه هیچ کدام از روش های درمانی غیر جراحی کمکی به کاهش علائم ناشی از آرتروز زانو نکند انجام جراحی زانو تجویز می شود.بیمارانی که تخریب کامل غضروف مفصلی دارند و یا انحراف زانو بصورت پرانتزی و یا ضربدری شدید پیدا می کننند جراحی تنها راه درمان خواهد بود. جراحی با متدهای مختلف انجام می شود گاهی مفصل سالم است و فقط انحراف در زاویه مفصل دیده می شود که نوع جراحی این مشکل اصلاح انحراف زانو خواهد بود ولی در موارد تخریب غضرف مفصلی جراحی تعویض مفصل توصیه می شود و در موارد بینابین که صدمه به غضرف خورده ولی مفصل هنوز پایداری دارد از روش جراحی آرتروسکوپی می توان استفاده کرد.