تاخیر حرکتی در کودکان

تاخیر حرکتی (motor delay) یک نوع اختلال رشدی است که باعث می شود کودکان کم سن و سال نسبت به همسالان خود دارای کم توانی یا ناتوانی های حرکتی باشند.

کاردرمانی تاخیر حرکتی کمک زیادی به تقویت مهارت های حرکتی کودکان و جلوگیری از تشدید مشکلات حرکتی در کودکانی که به هر دلیل دچار تاخیر در مراحل رشد هستند ، می کند.

همزمان که کودک رشد می کند مهارت های مختلفی همچون نشستن ، چهار دست و پار راه رفتن و … را به تدریج می آموزد ، در صورتی که هریک از این مهارت ها در زمان مناسب در کودک ایجاد نشود تاخیر رشدی در کودک رخ داده و نیازمند خدمات توانبخشی با کاردرمانی کودکان است.

این مهارت ها، به عنوان مراحل رشدی در کودک شناخته می شود و تاخیر در هریک از این مهارت ها موجب بروز مشکلات حرکتی و عقب ماندن کودک نسبت به همسالان خود می شود که این وضعیت می تواند منجر به بروز مشکلات جدی در سنین بزرگسالی شود.

رشد حرکتی شامل دو نوع حرکات درشت وحرکات ظریف می باشد:

تأخیر در حرکات درشت زمانی است که کودک رشد حرکتی متناسب با سن مثل غلت زدن، خزیدن ، راه رفتن و یا انجام سایر فعالیت های حرکتی درشت را بدست نیاورده باشد. فعالیت های حرکتی درشت حرکاتی هستند که از بازوها ، پاها و تنه استفاده می کند.

فعالیت های حرکتی ریز حرکات کوچک مانند نگه داشتن مداد یا چیدن اشیاء کوچک را شامل می شود. کودکان می توانند تاخیر در مهارت های حرکتی درشت، مهارت های حرکتی ظریف یا هر دو را داشته باشند.

علت تأخیر حرکتی در نوزادان و کودکان:

• تأخیر حرکتی در نوزادان ممکن است به علت اختلالات ژنتیکی ایجاد شود. ناهنجاری های ژنتیکی مثل سندروم داون یا بیماری هایی مثل اوتیسم می تواند باعث تأخیر تکاملی نوزادان شوند. عوامل محیطی زیر نیز در تأخیر حرکتی نوازدان موثر هستند:
• مسمومیت با سرب و مواد سمی دیگر در قبل یا بعد از تولد
• بیماری های مادر مثل ابتلا به عفونتهای مختلف در طول بارداری
• بیماریهای نوزاد مثل تب شدید و تشنج نوزاد، دیستروفی عضلانی، فلج مغزی یا ضربه به سر بعد از تولد
• مشکلات زایمانی مثل ضربه به سر نوزاد موقع تولد
• کمبود اکسیژن رسانی به مغز
• نارس به دنیا آمدن یا تولد زودرس
• همچنین، در سنین بالاتر، کم کاری غدۀ تیروئید در کودکان نیز می تواند علت تأخیر حرکتی آنها باشد.

علائم تأخیر رشدی کودکان:

معمولا کودکانی که مشکل تأخیر حرکتی دارند، دچار سفتی عضلات و ناهماهنگی آنها هستند. تأخیر حرکتی در کودکان را با می توان با علائم زیر شناسایی کرد:

• .تأخیر در غلت زدن، سینه خیز رفتن
• تاخیر در گردن گرفتن نوزاد
• نوزاد تا ۷ ماهگی تلاش نمی کند به چیزی چنگ بزند یا در گرفتن قاشق و اشیای کوچک مشکل دارد.
• نوزاد ۶ ماهه شده اما نمی تواند بدون کمک بنشیند.
• در ۱۲ ماهگی هنوز نوزاد شما نمی تواند چهار دست و پا راه برود یا بدون کمک تان بایستد.
• کودک ۲ ساله شده ولی هنوز روی سر پنجه ها راه می رود.
• در ۱۸ ماهگی هنوز فرزند شما قادر نیست بدون کمک دیگران راه برود.
• شل یا سست بودن اندام هایی مثل کمر و گردن نوزاد

تاخیر حرکتی چگونه تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص تأخیر حرکتی، پزشک حرکت کودک را مشاهده می کند و بسته به سن کودک، از او می خواهد وسایل کوچک را دستکاری کند و وظایف عملکردی مناسب برای سن را انجام دهد.

پزشک همچنین عضلات کودک را بررسی می کند. اگر مشکلی را مشاهده نماید، آزمایشات دیگری را برای کودک انجام می دهد. این آزمایشات به شرایط کودکان بستگی دارد اما ممکن است شامل آزمایش تصویربرداری یا آزمایش خون برای بررسی اختلالات ژنتیکی، فلج مغزی یا مشکلات تیروئید باشد.

همچنین ممکن است کودک را به متخصصی ارجاع دهد که بتواند آزمایش های مختلف رشدی و حرکتی مختلفی را برای او انجام دهد.

درمان

یکی از روش های درمان تاخیر حرکتی، کاردرمانی است. در طی فرآیند کاردرمانی، فرد متخصص بسته به شرایط کودک تمریناتی را برای او در نظر می گیرد که به صورت مدون و برنامه ریزی شده، باید انجام شود. در طول مدت کاردرمانی نیز ارزیابی ها توسط متخصصین انجام می شود تا بتوان هرچه سریع تر این مشکل را برطرف ساخت.

برای کاردرمانی تأخیر حرکتی کودکان از روشهای زیر برای توانبخشی استفاده می شود:

تمرینات ورزشی

کاردرمانگران از تمرینات سرگرم کننده و بازی های مناسب کودکان استفاده می کنند. انجام این تمرینات به بهبود موارد زیر کمک می کند:

• تعادل و هماهنگی بهتر
• موفقیت در گرفتن اشیا
• افزایش دامنه حرکتی اندامها
• افزایش تحرک کودک
• کمک به راه رفتن

همچنین تمرینات کششی که کاردرمانگر برای کودک انجام می دهد، در طویل کردن عضلات، رفع اسپاسم عضله و کشش مفاصل سفت بسیار موثر است. این تمرینات برای سینه خیز رفتن و غلت زدن نوزاد بسیار مناسب است چرا که به کودکان کمک می کنند حرکات خود را با کیفیت بهتری انجام دهند یا حرکات جدیدتر و متنوع تری را بیاموزند.

آب درمانی کودکان

آب درمانی برای کودکان دارای تأخیر حرکتی، به ریلکس شدن و رفع گرفتگی عضلات و مفاصل سفت شده آنها کمک می کند. به علاوه آب درمانی برای تحرک بیشتر و راحتتر کودکان بسیار مفید است.

استفاده از بریس مخصوص

اگر کودک دچار اختلالات ساختاری باشد که روی حرکت او تاثیر منفی دارد، کاردرمانگر کودکان از بریس یا آرتزهای مخصوص برای بهبود عملکرد مفاصل و پوسچر بدن کودک استفاده می کند.

بازی درمانی

در تمرینات کاردرمانی کودکان اوتیسم و کار درمانی سندروم داون بازی های الکترونیکی کودک را به حرکت کردن تشویق می کند. بدون رقیب بودن و دیده نشدن توسط همسالان باعث می شود، کودکانی که اختلال حرکتی دارند، تمایل بیشتری به این بازی ها نشان دهند. بازیهای الکترونیکی به بهبود توانایی حرکتی کودکان و اعتماد به نفس آنها کمک می کنند.

کلام آخر

بسیاری از عوامل ژنتیکی و محیطی رشد کودک را شکل می دهد و می تواند به تأخیر در رشد آنها منجر شود. حتی زنانی که بارداری سالم دارند و مراقبت های مناسب در دوران بارداری و بعد از آن اخذ می کنند ، می توانند فرزندانی با تاخیر در رشد داشته باشند.

اگرچه اشاره کردن به عوامل تأخیر دشوار است ، اما بسیاری از خدمات درمانی و پشتیبانی موجود برای مدیریت تأخیرهای رشد وجود دارد. اگر می بینید فرزندتان علائم تاخیر در رشد را نشان می دهد ، حتما با پزشک خود صحبت کنید.