پای ضربدری در کودکان چیست؟

زانوی ضربدری معمولا در کودکان در محدوده سنی 2 تا 6 سال دیده می شودزمانی می توان گفت زانو کودکان ضربدری است که زانوهای کودک به هم نزدیک شود و در همین حالت قوزک های پای او از هم دور شده اند.این عارضه در اغلب کودکان وجود داشته و نگران کننده نیستاما در صورت ادامه ‌دار شدن و عدم پیگیری و درمان به سنین بالاتر منتقل می ‌شودنوزادان در بدو تولد به دلیل نحوه قرارگیری در رحم مادر پاهای پرانتزی دارنداین وضعیت تا سنین 1 الی 2 سالگی (زمان راه افتادن کودک) به همین شکل باقی می ‌ماندواقعیت این است که سیستم اسکلتی عضلانی نوزادان به ‌صورت کامل تکامل پیدا نکرده است.همزمان با رشد کودک، سیستم اسکلتی عضلانی قدرتمند می شوداما توانایی کافی برای تحمل وزن کودک در حالت ایستاده را نداردعارضه زانوی ضربدری نیز تحت تاثیر همین موضوع بوجود می ‌آیداین حالت نیز همانند پای پرانتزی کاملاً طبیعی است و به ‌مرور زمان و با تقویت سیستم اسکلتی عضلانی بهبود می یابدمعمولاً پای کودکان بعد از ۴ سالگی به شکل طبیعی نزدیک می شوداما در بعضی کودکان ممکن است این زمان تا سن هفت سالگی به تاخیر بیفتد .والدینی که کودکشان به زانوی ضربدری مبتلا شده است باید سریعا به یک متخصص مراجعه کنندپزشک با بررسی وضعیت کودک می تواند مشکلات احتمالی را تشخیص دهد و بهترین راه درمانی را برای کودک شما تجویز کند.

علت پای ضربدری در کودکان

عوامل مختلفی در بروز زانوهای ضربدری در کودکان نقش دارند که ازجمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اضافه وزن
• عفونت های استخوانی درمان نشده
• نرمی استخوان به دلیل کمبود ویتامین دی
• ضربه شدید به استخوان و آسیب ‌دیدگی صفحات رشد
• ساییدگی مفصل زانو تحت تأثیر آرتروز یا آرتریت روماتوئید
• شکستگی ها و دررفتگی های درمان ‌نشده یا بد جوش ‌خورده
• کاهش رشد استخوان ‌ها به دلیل کمبودهای تغذیه ‌ای مثل کلسیم و ویتامین D

اگر در خصوص درمان پای ضربدری در کودکان عجله نکنید در آینده فرزند ما با مشکلات زیادی روبه رو می شود از قبیل :

• ایجاد آرتروز زودرس
• تغییر شکل در ساختمان پاها و ظاهر خوشایند
• فشار زیاد به سطح داخلی مفصل زانو و درد شدید
• کشش بافت‌های نرم در قسمت داخلی زانو و درد شدید
• بهترین زمان برای کاردرمانی پای ضربدری:
• در صورت مشاهده شرایط زیر لازم است برای برطرف کردن این عارضه به درمانگر خود مراجعه کنید:
• تشدید وضعیت مشکل زانو ضربدری و برطرف نشدن آن برای مدت ۲ سال
• ضربدری بودن یک پای کودک بیشتر از پای دیگر
• چرخش انگشتان پا به داخل در هنگام راه رفتن
• کوتاه بودن قد کودک در مقایسه با سن وی، مشکلات راه رفتن و مشکلات مربوط به صاف ایستادن
• ایجاد درد پا در کودکان یا مشکل در هنگام راه رفتن به خاطر زاویه زانوها یا پاها

توجه داشته باشید در اکثر موارد، وضعیت کودک شما کاملاً عادی است و مشکل زانو ضربدری وی به خودی خود با گذشت یک دوره زمانی کوتاه بر طرف می‌شوددر هر حالت، در صورتی که درباره نحوه راه رفتن کودک خود نگران هستید، به پزشک متخصص مراجعه کنید.

نحوه درمان زانوی ضربدری

برحسب عامل ایجاد کننده و شدت عارضه درمان زانوهای ضربدری در کودکان به روش های مختلف انجام می ‌شود که عبارتند از:

۱) دارودرمانی

دارودرمانی برای درمان زانوهای ضربدری در کودکان متناسب با عامل ایجاد کننده استدر مواردی چون کودکان مبتلا به نرمی استخوان، زانوی ضربدری با تجویز مکمل های دارویی از قبیل کلسیم و ویتامین D بهبود می یابددر صورت تشخیص نرمی استخوان مقاوم به این مکمل ها، جایگزین ویتامین D و فسفر مورد استفاده قرار می گیرد.

۲) پوشیدن بریس زانو و کفی طبی کفش

بریس یکی از اقدامات مؤثر برای اصلاح محور زانو استاین روش به خصوص در کودکان و نوجوانان که صفحات رشد استخوان بسته نشده تاثیرگذاری بیشتری داردالبته استفاده طولانی ‌مدت از بریس به دلیل ایجاد وابستگی و تضعیف عضلات پیرامون زانو توصیه نمی ‌شودکفی طبی کفش نیز به واسطه اصلاح نابرابری پاها برای ایجاد تعادل در راه رفتن و کاهش درد مورد استفاده قرار می ‌گیرد.

۳) کاردرمانی اصلاح انحراف زانوی کودکان

۴) ماساژ تراپی

ماساژ پای کودکان برای درمان انحراف زانوها به بیرون روش بسیرا موثری استچون هنوز استخوانهای کودک در حال رشد و انعطاف پذیر هستنددر نتیجه راحت تر فرم می گیرندماساژ درمانی توسط کاردرمانگر باید برای یک بازه زمانی به طور مرتب انجام شود تا بتوان با این روش انحراف و زاویه زیاد زانوی کودک را اصلاح کرد.

۵) منوال تراپی

استفاده از تکنیک های درمان دستی یا منوال تراپی برای درمان ژنوواروم(پای پرانتزی) کودکان بسیار مفید استاین تکنیک ها ترکیبی از ماساژ و انجام بعضی از ورزشهای درمان پای پرانتزی هستند که همزمان توسط کاردرمانگر برای کودک انجام می شود.

۶) درمان پای ضربدری با ورزش

انجام ورزشهای درمان ژنووارم(پای پرانتزی) علاوه بر تقویت عضلات لگن و پای کودک، فشار ناشی از انحراف زانو به تاندونها و مفاصل زانو را کم می کندتمرینات کششی نیز برای رفع اسپاسم و درد زانو که به خاطر فشار به مچ پا و زانوها ایجاد شده تا حد زیادی موثر استبرای درمان پای پرانتزی با ورزش، باید تمرینات کششی و تقویتی را بطور مداوم و چند بار در روز انجام داد تا نتیجه دهد.

تمرین یک

برای انجام این تمرین کودک باید به پشت بخوابدزانوها را خم کند و به کمک انقباض عضلات لگن و کمر، باسن را از زمین بلند کندزانوها، سینه و سر باید در یک راستا قرار گیرند.

تمرین دو

کودک شما باید اسکوات های آرام انجام دهدبرای این کار، باید بایستدبه آرامی و با حالت نشستن روی صندلی باید پایین برود و قبل از نشستن روی صندلی دوباره باید بایستد.

تمرین سه

حرکت استپ-آپ یک حرکت عالی برای درمان پای پرانتزی کودکان استبرای این تمرین باید کودک یک پا راروی پله بگذارد و پای دیگر را هم بالا بکشدیک لحظه باید بالای پله بایستدسپس با پایین گذاشتن یک پا و به دنبال آن پای دیگر، دوباره سر جای اول خود برگردد.

چند نمونه از تمرینات کاردرمانی برای رفع این عارضه در این مقاله بصورت خلاصه گنجانده شده است دراین بیماران بستگی به نوع درگیری و شدت آن، تمرینات حسی هم ممکن در برنامه درمانی طبق نظر کاردرمانگر در نظر گرفته شود.تمامی این تمرینات تعداد انجام و زمان آن و حتی تمرینات پیشرفته تر زیر نظر کاردرمانگر شما باید انجام شود.

عمل جراحی

در صورت کارساز نبودن روش های درمانی غیرتهاجمی و تشدید علائمی چون درد و ناتوانی حرکتی، متخصص ارتوپد از جراحی برای رفع زانوی ضربدری بهره می ‌گیردرایج ‌ترین روش جراحی در این زمینه استئوتومی نام دارددر این روش بخشی از استخوان برداشته ‌شده تا در موقعیت مناسب و تراز قرار ‌گیردبه این ترتیب علائمی چون درد و اختلال در راه رفتن بهبود می ‌یابدالبته این عمل جراحی برای کودکان چندان مورد استفاده قرار نمی گیردبرای این گروه سنی صفحاتی فلزی در استخوان معیوب جایگذاری شده تا رشد آن را به صورت مناسب هدایت کندبعد از رسیدن محور پا به حالت طبیعی این صفحات از پای کودک خارج می شودمهمترین نکته برای والدین گرامی در هنگام مشاهده انحراف اندام‌های تحتاتی کودک شما مراجعه به موقع شما به متخصص ارتوپدی می باشد در صورت مراجعه در سنین زیر ۶ ساله احتمالا مشکل بد شکلی کودک شما فقط با بریس و … قابل حل است و نیاز به جراحی ندارد و در صورت مراجعه در سن بین ۹ تا ۱۲ سال مشکل انحراف اندام تحتانی کودک شما احتمالا با یک جراحی حدودا ده دقیقه ای بستن صفحه رشد قابل حل است ولی اگر بعد از سن حدود ۱۴ سال مراجعه کنید احتمالا جهت حل مشکل انحراف اندام تحتانی فرزند شما نیاز به یک جراحی نسبتا سخت حدود یکساعته با برش استخوان و استفاده از پیچ و پلاک باشد.