نقرس چیست، علت، پیشگیری، تشخیص و درمان

نقرس، درواقع شکل دردناکی از آرتروز است که توسط کریستال‌های اسیداوریک که در داخل و اطراف مفاصل ایجاد می‌شود، به وجود می آید. نقرس شایع ترین نوع آرتروز التهابی است که در مردان شایع تر و با افزایش سن احتمال ابتلا به آن بیشتر است. نقرس در افرادی رخ می دهد که میزان اسیداوریک که به نام اورات نیز شناخته می شود، در خونشان زیاد است. اورات زمانی که پورین در بدن تجزیه می شود، ایجاد می گردد. پورین مواد شیمیایی است که به طور طبیعی در بدن ما ایجاد می شود، اما در برخی مواد غذایی نیز وجود دارند.

وجود اورات در خون بدن همه افراد طبیعی است، اما اگر سطح آن خیلی زیاد شود ممکن است باعث نقرس شود. پیش از این بسیاری از افراد تصور می کردند که نقرس ناشی از پرخوری و نوشیدن بیش از حد الکل است. گرچه مصرف الکل بیماری نقرس را تشدید می کند، اما علت اصلی آن نیست. هر روز، حدود سه چهارم اورات در بدن ما از تجزیه پورین های تولید شده در بدن ایجاد می شوند، در حالی که با مصرف انواع مواد غذایی و نوشیدنی ها، یک چهارم از این ماده در بدن ایجاد می شود. زمانی که سطح اورات در بدن افزایش می یابد، به طور خودکار از طریق کلیه ها از بدن دفع می شود.

اما اگر سطح اوارت در بدن بیش از اندازه افزایش یابد و بدن قادر به دفع آن از طریق کلیه ها نباشد؛ سطح اورات مجددا افزایش می یابد. در این شرایط، در بدن از بلورهایی از جنس اورات به آرامی تشکیل می شوند. این بلورها جنس محکمی دارند و چیزی شبیه به غضروف در اطراف آن شکل می گیرد.

علائم نقرس چیست؟

علائم نقرس معمولاً قابل مشاهده و مشخص نیستند مگر اینکه درد ناگهانی نقرس را تجربه کرده باشید. درد ناگهانی نقرس معمولا بین 5 تا 7 روز طول می کشد، در طی این مدت علائم نقرس به خوبی مشخص می شوند.

درد نقرس

هنگامی که شما مبتلا به نقرس هستید، بلورهای اوراتیک می توانند سال ها بدون اینکه علائم مشخصی داشته باشند؛ روی مفاصل شما تشکیل می شوند. در صورتی که سطح اوارت خون خیلی بالا باشد؛ این کریتسال ها بین فضای خالی دو تشکیل می شوند. بسته به میزان سختی کریستال ایجاد شده، تورم، التهاب و درد در افراد مختلف متفاوت خواهد بود. پوست روی مفصلی که کریستال روی آن تشکیل شده است؛ در برخی موارد براق شده و ممکن است پوسته پوسته نیز شود. این نوع درد ناگهانی نقرس، معمولاً خیلی سریع و اغلب در طول شب رخ می دهند. این درد ناگهانی معمولاً بعد از حدود پنج تا هفت روز برطرف می شود، اما می تواند برای مدت زمان طولانی تری ادامه یابد. اگر نقرس درمان نشود، درد ناگهانی شایع‌تر می‌شوند و ممکن است به مفاصل دیگر نیز سرایت کنند.

درد ناگهانی نقرس معمولاً با انگشت شست پا اغلب از ساعات اولیه صبح شروع میشود. هر گونه تماس سبک با آسیب دیده بسیار دردناک است؛ حتی وزن جوراب می تواند غیرقابل تحمل باشد. اگرچه نقرس اغلب شست پا را تحت تأثیر قرار می دهد، سایر مفاصل نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند، از جمله:

• سایر مفاصل پا
• مچ پا
• زانو
• آرنج ها
• مچ دست
• انگشتان

گاهی اوقات علائم نقرس در بسیاری از این مفاصل به طور همزمان مشاهده می شود؛ اما معمولا علائم این بیماری در ستون فقرات، شانه ها یا لگن شایع نیست. درد ناگهانی نقرس به ویژه در مفاصل انتهایی پاها و بازوها، مانند انگشتان دست و پا شایع است. یکی از دلایل این موضوع، دمای پایین این قسمت از نواحی بدن است؛ شرایطی که موجب می شود کریستال ها در بدن شکل بگیرند.

Tophiها به خودی خود دردناک نیستند؛ اما برخی اوقات ملتهب می شوند؛ تجزیه شده و به مشل مایعی سفید رنگ که حاوی اورات است؛ از بدن خارج می شوند. علاوه بر این، Tophi میتواند در در داخل مفاصل رشد کند و باعث آسیب به غضروف و استخوان شما شود. در این شرایط، احساس درد را در آن تجربه خواهید کرد.

نقرس چگونه بر زندگی افراد تاثیر میگذارد؟

میزان درد ناگهانی ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. برخی از افراد فقط هر چند سال یک بار دچار درد ناگهانی می شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است هر چند ماه یکبار دچار درد ناگهانی شوند. بدون مصرف دارو، تعداد دفعات درد ناگهانی بیشتر اتفاق می‌افتند و مفاصل دیگر  را نیز تحت تأثیر قرار میدهد. از جمله عوارض و تاثیر نقرس بر دیگر نواحی بدن عبارت هستند از:

تنگ شدن شریان ها که می تواند منجر به افزایش خطر سکته مغزی، حمله قلبی یا سایر مشکلات قلبی شود. استئوآرتریت زمانی رخ می دهد که کریستال های اورات و Tophi سخت باعث آسیب مفاصل شوند. افزایش خطر ابتلا به بیماری کلیوی یا شدیدتر شدن بیماری اگر پیش از این مبتلا بوده اید. سنگ کلیه افزایش خطر ابتلا به برخی از سرطان ها، به ویژه سرطان پروستات مشکلات سلامت روان، از جمله افسردگی کم کاری تیروئید با این حال لازم به ذکر است که با مصرف دارو برای کاهش سطح اورات و داشتن یک رژیم غذایی و سبک زندگی سالم، بیشتر آسیب ها و عوارض ناشی از نقرس را می توان کنترل و کم کرد.

چه چیزی باعث نقرس می شود؟

دو نوع مختلف نقرس وجود دارد؛ در صورتی که نقرس بدون هیچ دلیلی ایجاد شده باشد؛ اصطلاحا به نوع اول مبتلا شده اید. اما اگر نقرس به دلیل بیماری دیگری ایجاد شده باشد؛ به عنوان نقرس ثانویه شناخته می شود. نقرس ثانویه معمولا بنا به دلایل زیر ایجاد می شود:

• بیماری مزمن کلیوی
• استفاده طولانی مدت از داروهایی که بر چگونگی حذف اورات از بدن شما توسط کلیه تأثیر می گذارد.

چه عواملی خطر ابتلا به نقرس را افزایش می دهند؟

مصرف برخی داروها

برخی از داروها، از توانایی کلیه ها برای دفع اوارت خون، تحت تاثیر قرار می دهند. این داروها شامل ادرارآورها، که به عنوان قرص های آب نیز شناخته می شوند و قرصهایی که برای فشار خون بالا مصرف می شوند، از جمله مسدود کننده های بتا و مهارکننده های ACE.

در برخی موارد، اگر در یکی از دسته های زیر قرار بگیرید، شانس شما برای ابتلا به این بیماری، افزایش خواهد یافت:

سابقه خانوادگی

سابقه در این شرایط، حتی با داشتن کلیه هایی کاملا سالم، ممکن است به دلیل سابقه خانوادگی و ژن، کلیه ها قادر به دفع اورات به مقدار کافی نباشند. این مورد شایع ترین علت نقرس اولیه است، به ویژه زمانی که چندین عضو خانواده، مانند والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ شما سابقه ابتلا به این بیماری را داشته باشند.

سابقه اضافه وزن

نقرس در افرادی که اضافه وزن دارند بسیار شایع تر است. هر چه اضافه وزن بیشتر باشد، بدن شما اورات بیشتری تولید می کند.

اضافه وزن همچنین احتمال ابتلا به موارد زیر را افزایش می دهد:

• فشار خون بالا
• دیابت نوع 2
• کلسترول بالا

همه این شرایط می توانند مقدار اوراتی که توسط کلیه های شما دفع می شود را کاهش دهند.

جنسیت و سن

نقرس در مردان حدود چهار برابر بیشتر از زنان است. گرچه این بیماری در تمام مردان در هر گروه سنی قابل مشاهده است، اما خطر ابتلا به نقرس با افزایش سن افزایش می یابد. زنان به ندرت قبل از یائسگی دچار نقرس می شوند. زیرا هورمون زنانه استروژن، مقدار اوراتی که توسط کلیه ها دفع می شود را افزایش می دهد. اما پس از یائسگی، سطح استروژن کاهش می یابد و سطح اورات بالا می رود. یائسگی بخشی طبیعی از افزایش سن است و معمولاً در زنان بین 45 تا 55 سال اتفاق می افتد.

چندین موارد، موجب تحریک کریستال های ایجاد شده توسط اورات می شود؛ این موارد عبارت هستند از:

• بیماری که باعث تب می شود
• انجام عمل
• مصرف غذاهای پرچرب
• نوشیدن الکل
• کم آبی بدن

روش های تشخیص نقرس

تشخیص نقرس معمولاً ساده است، به خصوص اگر علائم معمولی این بیماری را داشته باشید. به عنوان مثال، اگر در انگشت شست پا درد زیادی تجربه کنید. اما بدوم علائم، گاهی اوقات تشخیص نقرس مشکل است.  برخی از آزمایش هایی که برای تشخیص نقرس تجویز می شوند عبارت هستند از:

آزمایش خون

آزمایش خون برای اندازه گیری سطح اورات، میتواند به تشخیص بیماری نقرس کمک کند، اما برای تشخیص قطعی کافی نیست. سطوح بالای اورات در آزمایش خون می تواند نشان دهنده ابتلا به نقرس باشد. اما ممکن است سطخ اورات بدون آنکه دیگر علائم بیماری را داشته باشید؛ بالا باشد.

سی تی ای اسکن

اولتراسوند و سی تی اسکن، برای تشخیص آسیب مفاصل، کریستال های ایجاد شده در مفاصل و علائم اولیه نقرس مناسب است. اشعه ایکس به طور کلی برای تشخیص آسیب استخوان و مفاصل ناشی از نقرس برای مدت طولانی مورد استفاده قرار می گیرد.

آزمایش مایع سینوویال

این آزمایش یک روش خوب برای تایید تشخیص و رد علل دیگر است. مایع سینوویال در داخل کپسول برخی مفاصل ساخته می شود و به تغذیه و انعطاف پذیری مفاصل کمک می کند. این آزمایش با وارد کردن یک سوزن در یکی از مفاصل شما انجام می شود. سپس مایع برای تشخیص بلورهای اورات زیر میکروسکوپ بررسی می شود.

روشهای درمان نقرس چیست؟

درمان نقرس بسته به اینکه بیماری تا چه اندازه پیشرفت کرده، متفاوت است. به طور کلی روند درمان، شامل دو مرحله است:

درمان درد ناشی از نقرس

اینکه کدام یک از این دو دسته دارویی برای شما مناسب است، به شرایط فیزیکی شما بستگی دارد. در برخی موارد استفاده از یک دارو به تنهایی کمک کننده نیست و نیاز به استفاده ترکیبی از دارو هاست. درد و التهاب ناشی از نقرس اغلب با قرص‌های NSAID تا حد زیادی کم می شود. ناپروکسن، دیکلوفناک، و اتوریکوکسیبار سه NSAID رایجی هستند که برای درمان تجویز می شوند. اگر برای درمان درد شما NSAID تجویز شده است، باید به محض مشاهده علائم نقرس، مصرف آنها را شروع کنید. هر چه زودتر درمان را شروع کنید، بهتر است. لازم به ذکر است که است که مصرف NSAIDها به همه توصیه نمی شود و در برخی موارد ممکن است موجب تداخل دارویی شود. بنابراین حتما پزشک را از شرایط سلامتی خود مطلع کنید. NSAID ها معمولاً برای مدت طولانی تجویز نمی شوند، زیرا ممکن است موجب مشکلات سیستم گوارشی شوند.

برخی موارد استروئیدها به شکل تزریق به ماهیچه یا مفصلی که تحت تأثیر نقرس قرار گرفته است، تجویز می شوند. در صورتی که نقرس فقط یک را تحت تاثیر قرار داده باشد، استروئیدها بسیار کارساز خواهند بود.

روش های درمانی برای جلوگیری از ابتلا به نقرس

برای جلوگیری از ابتلا به نقرس و یا درد ناشی از آن، میتوانید از داروهای خاصی استفاده کنید که با کاهش سطح اورات، از تشکیل کریستال ها روی مفاصل، جلوگیری می کنند. این داروها معمولا ULT یا کاهش دهنده اورات نامیده می شوند. ULT ها معمولاً  به عنوان یک روش درمان مادام‌العمر  شناخته می شوند. اگر پیش از این سابقه ابتلا به نقرس را داشته اید، استفاده از این داروها زمانی که نقرس به طور کامل بهبود یافته است، توصیه می شود. هیچ دوز مشخصی برای ULT وجود ندارد و افراد مختلف برای رسیدن به سطح مناسب اورات خون به دوزهای متفاوتی نیاز دارند. ممکن است چند ماه یا سال طول بکشد تا داروها به طور کامل بدن شما را از کریستال های اورات پاک کنند. اما هنگامی که کریستال ها به طور کامل از بین رفتند و سطح اورات خون شما به حد مناسب رسید، دیگر درد ناشی از نقرس یا Tophi را تجربه نخواهید کرد.

به خاطر داشته باشید که درد ناشی از نقرس فورا متوقف نمی شوند. حتی در برخی موارد ممکن است که در شش ماه اول بعد از مصرف داروها؛ درد بیشتری احساس کنید. ادر این شرایط مصرف ULT را متوقف نکنید، زیرا این در واقع نشان دهنده اثربخشی داروها است. درواقع داروها موجب تجزیه و حل شدن کریستال های می شوند؛ روندی که در نهایت موجب از بین رفتن کریستالها به طور کامل می شود.

آلوپورینول (Allopurinol)

آلوپورینول یکی از متداول ترین داروهایی است که با هدف کاهش سطح اورات در خون تحویز می شوند. معمولا مصرف آلوپورینول با دوز کم شروع شده و به مرور زمان دوز مصرفی آن افزایش می یابد. افزایش تدریجی دوز به این معنی است که احتمال شروع درد کمتر است. لازم به ذکر است که آلوپورینول از طریق کلیه ها از بدن دفع می شوند؛ در نتیجه اگر مشکل کلیوی دارید، احتمالا مصرف این دارو برای شما مناسب نباشد.

فبوکسوستات (Febuxostat)

فبوکسوستات یکی از داروهای کاهش دهنده سطح اورات در حون است که عملکردی مشابه با آلوپورینول دارد؛ اما به جای اینکه توسط کلیه ها دفع شود، توسط کبد شما تجزیه می شود. معمولا مصرف این داور زمانی تجویز می شود که فرد قادر به مصرف آلوپورینول نباشد.

داروهای اوریکوزوریک ( Uricosuric )

داروهای پوریکوزوریک، که شامل سولفین پیرازون، بنزبرومارون و پروبنسید هستند، با هدف دفع اورات بیش از حد طبیعی از طریق کلیه‌ها مصرف می شوند. با توجه به اینکه این داورها روی کلیه تاثیر می گدارند، اگر مشکل کلیوی دارید، برای شما مناسب نخواهند بود.

نتیجه گیری

نقرس شکل رایجی از آرتروز است که مفاصل را تحت تاثیر قرار داده و معمولا همراه با درد، تورم و سفتی در ناحیه همراه است. افزایش بیش از اندازه سطح اورات خون، دلیل اصلی ابتلا به نقرس است. در صورتی که مقدار اضافی اورات توسط کلیه ها به شکل طبیعی دفع نشود، کریستالی از جنس اورات روی مفاصل تشکیل می شود. برای درمان اورات، معمولا داروهایی به منظور کاهش التهاب و میزان اورات، تجویز می شود. افراد می توانند با پرهیز از غذاهای حاوی پورین بالا که بدن به اسیداوریک تبدیل می کند، هیدراته نگه داشتن و اجتناب از الکل، خطر ابتلا به نقرس را کاهش دهند. برای تشخیص و درمان نقرس حتما به یک فوق تخصص ارتوپد  شهر خود مراجعه کنید و به هیچ عنوان خودسرانه درمان را شروع نکنید.

کارهایی که در این مرحله برای کنترل درد انجام میشود، هیچ یک موجب کاهش سطح اورات خون نمی شوند. رایج ترین درمان های دارویی برای کاهش درد  ناشی از نقرس عبارتند از: داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) و استروئیدها

اگر نقرس باعث آسیب به مفاصل شما شده است، میتوانید از روشهای درمانی زیر بنا به توصیه پزشک استفاده کنید:

• ورزش منظم
• کاهش فشار روی مفاصل آسیب دیده شما
• مصرف مسکن
• در موارد شدیدتر، جراحی تعویض

روش های کاهش علائم نقرس

سبک زندگی ناسالم، دلیل اصلی ابتلا به نقرس نیست؛ اما میتواند در ابتلا به آن موثر باشد. اما اگر سبک زندگی سالمی داشته و داروهایتان را به طور منظم مصرف کنید، سطح اورات خون تنظیم می شود. به همین دلیل، برای کاهش علائم نقرس، موارد زیر را در نظر داشته باشید:

ورزش کردن و فعال بودن

جالب است بدانید که فعالیت کردن، نه تنها به طور کلی موجب سلامت عمومی شما می شود، بلکه به رمور زمان از علائم نقرس می کاهد. هرچقدر کم، فعالیت داشته باشید و به مهمتر از همه به برنامه ورزشیتان پایبند باشید.

تغذیه سالم

تغذیه سالم رژیم غذایی را انتخاب کنی که مقدار چربی، قند و افزودنی های آن کم و در عوض سبزیجات و فیبر بالایی داشته باشد. با استفاده از تغذیه سالم هم تناسب اندام خواهید داشت و هم سطح اورات خون افزایش نمی یابد.فراموش نکنید که اضافه وزن، فشار بیشتری به های شما وارد می کند. اما فراموش نکنید که کاهش وزن سریع و غیر اصلولی، موجب افزایش سطح اورات خون می شود؛ پس به هیچ وجه از روشهای غیراصولی استفاده نکنید. رژیم های لاغری از نوع اتکینز توصیه نمی شود، زیرا شامل مقدار زیادی گوشت و پورین است.

گوشت قرمز، غذاهای دریایی، جگر

میتوانید گوشت را با دیگر غذاهای غنی از پروتئین مانند مانند سویا، تخم مرغ، محصولات لبنی جایگزین کنید.

فرآوری شده و نوشیدنی های الکلی

مصرف ویتامین سی

تحقیقات نشان داده است که ویتامین C ممکن است سطح اسیداوریک را در افراد مبتلا به نقرس کاهش دهد. به همین دلیل رژیم غذایی شما باید حاوی مقدار زیادی میوه و سبزیجات باشد.